- Hilaren 3an (Elisa Garrido Morenorekin), 10ean (Pilar Tejararekin), 17an (Marta Macho Stadlerrekin) eta azaroaren 24an (Maria Teresa Ruiz Canterorekin) egingo diren hitzaldi horietan, ikuspegi desberdinetatik, emakumearen eta zientziaren paradigma jorratuko da.
- Guztientzako sarrera librea izango da, lekua bete arte.
(Bilbo, 2022ko urriaren 31).- Bilboko Udaleko Bidebarrieta Kulturguneak Bidebarrietako Liburutegiko Areto Nagusira ekarri du berriro ere “Emakumeek zientzia egiten dute” zikloaren edizio berri bat. Ziklo honek ikuspegi desberdinetatik jorratzen ditu emakumearen eta zientziaren paradigma.
Hitzordu horiek guztiak azaroko ostegunetan izango dira (3, 10, 17 eta 24), eta zientziaren hainbat arlotan erreferenteak diren emakumezko pertsonak izango dira. Horiek guztiak Bidebarrieta Kulturgunera hurbilduko dira, zientzia eta haren ertz ugariak protagonista izango diren jardunaldiak partekatzeko.
- AZAROAK 3, OSTEGUNA, 19:00ETAN
“MENOS MUSAS Y MÁS CIENTÍFICAS: REVISANDO LA HISTORIA DEL ARTE”, con Elisa Garrido Morenorekin (Madrilgo Unibertsitate Autonomoko Artearen Historiako ikertzailea eta irakaslea)
Badakigu inguratzen gaituzten irudiek mundua ikusteko dugun modua baldintzatzen dutela. Artearen historia ere boterearen historia da. Emakume zientzialariek zeregin garrantzitsua izan dute ikusgarritasunaren problematika horretan, historikoki, lidergo-rol soilik maskulinoek osatu baitzuten agintaritza zientifikoaren irudia. Jenio handien diskurtsotik sortutako zientzialari bizardun, jakintsu eta bakarti haren irudiak ikusizko kontakizun bat sortzen zuen, non rol femeninoek ez zuten lekurik. Askok zientzian leku bat hartzeko borrokatu zuten, itzulpengintza, idazketa eta ilustrazioa bezalako arlo hartzaileagoetan lan eginez. Beste batzuk, antzekoak ez ziren espazioak konkistatu nahi izan zituztenak, ikusezin bihurtu ziren. Hitzaldi honetan, arteak autoritate zientifikoari buruz eman duen irudia, zientzialarien ikusizko erreferenteak eta artearen bidez aniztasuna ikusarazteko beharra aztertuko dira.
Elisa Garrido Moreno Artearen Historia eta Teorian doktorea da Madrilgo Unibertsitate Autonomoan. Artearen Historian (Valentziako Unibertsitatea, 2009) eta Ikus-entzunezko Komunikazioan (Salamancako Unibertsitatea, 2012) lizentziatua
FPI beka batekin egin zuen tesia CSICeko Zientziaren Historia Sailean. Zientziaren historiaren, ikusizko praktika garaikideen eta zientziaren eta artearen arteko loturen bidez, kultura bisualean zentratzen dira bere ikerketa-interesak. Madrilgo Ikasleen Egoitzako beka lortu zuen, Humanitate eta Gizarte Zientzien ikerketan, 2012-2015 urteetan. 2013an, JPI Iberoamerica Santander beka lortu zuen, Txileko Unibertsitate Katoliko Pontifizioan eta Cuscoko Eskualde Artxiboan (Peru) ikerketa-egonaldiak egiteko. 2016an, Fulbright Visiting Scholar doktoratu ondoko ikertzailea izan zen Historia Naturaleko Smithsonian Museoan (Washington DC). 2017an, humanitate digitaletan kontratatutako ikertzaile gisa lan egin zuen UPIER-HERA proiektu europarrean, UC3Mn, Oxfordeko Unibertsitateak koordinatuta. 2019an, ikertzaile bisitaria izan zen Oxfordeko Unibertsitateko Ruskin School of Art-en, Galiziako Xuntak finantzatutako “Female Science and Visual Culture: Witches, Supporters and Heroines” doktoretza osteko proiektuarekin. Cibeles Zentrorako eta Ikasleen Egoitzarako arteari eta zientziari buruzko kultura-proiektuetan lan egin du, eta hainbat erakusketa dokumentatu ditu, hala nola harrera zientzia eta fisika egoitzan. Gaur egun, irakaslea eta komunikazio- eta sustapen-arduraduna da UAMeko Artearen Historiako Graduan. De Visiones ikerketa-taldeko kidea da.
- AZAROAK 10, OSTEGUNA, 19:00ETAN
“CON FALDAS, PERO NO A LO LOCO”, Pilar Tejerarekin (Historialaria, idazlea, Casiopea argitaletxearen sortzailea)
Jardunaldi honetan, gure mundua ezagutzeko bide berriak ireki zituzten nahi gabeko zientzialariak ezagutuko dira. Planetako azken txokora joan ziren batzuetan ukitu zientifiko batekin, beti estilo enpiriko batekin. Beren jakin-minak bultzatuta, kakalardoak, tximeleta eta orkidea ezezagunak aurkitu zituzten, tukanak eta papagai exotikoak erretratatu zituzten, Hegoaldeko Itsasoetan zehar nabigatu zuten landare ezezagunen atzetik… beren aurkikuntzen eta abenturen arrastoa oraindik bizirik dago eskalatu zituzten sumendi eta mendietan, beren izena daramaten espezieetan, beren ondarea gordetzen den museo eta galerietan. “Iraganeko trotamunduak dira”.
Pilar Tejera historialaria da, eta komunikazioari eta bidaia-kazetaritzari lotuta egon da bi hamarkadatan. 2008an, mujeresviajeras.com webgunea eta Casiopea argitaletxea sortu zituen. Zortzi libururen egilea da: “Casadas con el Imperio” (La Esfera de los Libros), “Viajeras por el Lejano Oriente”, “Viajeras por los Mares de Sur”, “Reinas de la Carretera”, “Viajeras de Leyenda”, “Pedaleando el Mundo”, “Damas de Manhattan”, eta “Viajeras al tren”, azken zazpi hauek, bere argitaletxean argitaratuak. Pilar ikerketa eta dibulgazio historikorako hainbat erakundetako kidea da, baita nazioarteko hainbat erakundetako kidea ere, hala nola Ameriketako Estatu Batuetan Latinoamerikan, Kanadan, Europan, Asian eta Ekialde Hurbilean presentzia duen Emakumezko Literatura eta Kulturaren Nazioarteko Elkartekoa. Gaur egun, emakume eredugarriei buruzko liburu berri bat prestatzen ari da.
- AZAROAK 17, OSTEGUNA, 19:00ETAN
“MUJERES Y PLANTAS: DE LOS REMEDIOS DE LAS BRUJAS A LA CIENCIA DE LAS BOTÁNICAS” Marta Macho Stadlerrekin (Matematikan doktorea. UPV/EHUko irakaslea)
Betidanik, emakumeek landareekiko interesa izan dute. Lehenengo sendatzaileak, “sorginak”, baltsamoak egiteko erabiltzen zituzten, gaitzak arintzeko, sendatzeko. Horietako askok benetako aurrerapenak egin zituzten ezagutza zientifikoan, eta askok arbuiatu egin zituzten, bekaizti. Lore eta hostoak xehetasunez marraztuz, landare-metodo eta pazientziaz begiratuz, edo espezimenak aurkituz eta haiekin esperimentatuz, emakumeek ezagutza bikaina eman diote landareen azterketari.
Sendatzaileetatik botaniketara, farmazialarietatik ingeniari agronomoetaraino, landareen zientzia emakume izenarekin idazten da.
Marta Macho Stadler UPV/EHUko irakaslea da eta Matematikan doktorea Lyongo (Frantzia) Claude Bernard Unibertsitatean. FPI beka batekin egin zuen tesia CSICeko Zientziaren Historia Sailean. Bere ikerketa-interesak ikusizko kulturan oinarritzen dira, zientziaren historiaren, ikusizko praktika garaikideen eta zientziaren eta artearen arteko loturen bitartez. Madrilgo Ikasleen Egoitzako beka lortu zuen 2012-2015 urteetan, Humanitate eta Gizarte Zientzietan ikertzeko. 2015ean Alacanteko Unibertsitatearen Saria eta Espainiako Matematikako Errege Elkartearen lehen edizioko Dominetako bat jaso zituen, “matematika zabaltzeko egindako lanagatik, berdintasunarekiko konpromisoagatik eta hezkuntza-maila desberdinetako matematikako irakasleen artean zubiak eraikitzeagatik”.
2016an, Emakunde Saria eman zitzaion, “matematika eta ezagutza zientifikoa emakumeengana zabaltzea eta hurbiltzea helburu duen ibilbide zientifikoagatik, bai eta emakume zientzialariak eta Akademiari nahiz aurrerapen sozialari egindako ekarpenak ikusaraztea eta aldarrikatzeagatik ere”. 2019an, Bilboko Ilustre izendatu zuten, “zientzia-dibulgatzaile gisa egindako lanagatik eta emakumeek zientzian duten zeregina ikusarazteagatik”.
- AZAROAK 24, OSTEGUNA, 19:00ETAN
“Medicina desde la perspectiva de género” María Teresa Ruiz Canterorekin (Alacanteko Unibertsitateko medikuntza prebentiboko eta osasun publikoko katedraduna)
1991z geroztik ezagutzen dira medikuntzaren praktika profesionalean dauden genero-joerak, eta honela definitzen dira: “Gizonen eta emakumeen tratamendu medikoan gaixotasun beraren aurrean dagoen aldea”. Emakumeen kalterako ahalegin diagnostiko eta terapeutikoan (hala nola birbaskularizazio-probetan eta koronariografietan) genero-joeren lehen ebidentzia zientifikoa gaixotasun kardiobaskularretan ikusi zen, bihotzekoa barne, eta Asociación Médica Americana (JAMA) aldizkarian argitaratu zen. 30 urte geroago, 2021ean, The Lancet aldizkari ospetsuak berrikuspen bibliografiko bat argitaratu zuen. Berrikuspen horretan egiaztatu zen emakumeek gizonek baino gutxiago aztertu, aitortu, diagnostikatu eta tratatzen dituztela. Mediku-kontsultan genero-alborapenak gerta daitezke emakumeen gaixotasun jakin baten zeinuak eta sintomak gizonen berdinak ez direnean, baina urrezko patroia gizonen gaixotasunak nola jokatzen duen da.
María Teresa Ruiz Cantero Medikuntza Prebentiboko eta Osasun Publikoko Unibertsitateko katedraduna da. Osasun Zientzietako Doktoregoaren eta Alacanteko Unibertsitateko (UA) Osasun Publikoko Ikerketa Taldearen koordinatzailea. UAko Genero Ikasketen Unibertsitate Institutuko eta Epidemiologia eta Osasun Publikoko Sareko Ikerketa Biomedikoko Zentroko (CIBERESP) kidea da.
Medikuntzako irakasle izan zen 1984-1997 bitartean, eta Osasun Publikoko irakasgaiak jarri ditu abian UAko graduetan, hala nola, Gizarte Lana, Optika, Erizaintza eta Irakasletza. Irakasgai/irakasgai horien artean daude, besteak beste, Emakumearen osasuna genero-ikuspegiarekin, hainbat diziplinatako (Ekonomia, geografia, informatika edo filosofía) ikasleek egina. 2019an, “Perspectiva de género en medicina” (Genero ikuspegia medikuntzan) argitaratu zuen, Medikuntzaren hainbat adarretan gaixotasunen ikerketan, diagnostikoan eta ondorengo tratamenduan esku hartzen duten genero-alborapenak aztertzen dituen monografikoa.
BIDEBARRIETA KULTURGUNEA Bidebarrietako Liburutegiaren barruan kulturari eskainitako gunea da. Bere helburuen artean kultura, literatura eta zientzia garatu eta sustatzea dago.
- Hitzordu honetarako sarrera doakoa da eta sarrera librea izango da lekua bete arte.
- Bertaratzerik ez badago, aurkezpena streaming bidez jarraitu ahal izango da Bidebarrieta Kulturgunearen YouTubeko kanalean.
SARE SOZIALAK
